Khat Diwani
ialah satu daripada bentuk khat yang lahir pada zaman kerajaan Turki Uthmaniah.
Penciptaan dan pembentukkan khat ini ialah hasil kerja Ibrahim Munif pada akhir
abad ke-15 Masihi dengan mengambil ilham daripada khat Ta’liq. Bentuk khat ini
melalui proses perkembangannya yang tersendiri dan mencapai zaman kemuncak
kegemilangannya pada abad ke-17 Masihi dengan usaha yang dilakukan oleh Shala Pasha.
Khat Diwani menjadi tulisan yang popular pada zaman Kerajaan Uthmaniah, seperti
yang dinikmati oleh gaya Riq’ah.
Ciri penting khat Diwani ialah
condong ke kiri dan melengkung, serta menghasilkan seakan-akan bulatan yang
bersambung- sambung pada bahagian dasar hurufnya. Amat jarang tanda baris
digunakan dalam khat ini.
Khat ini juga mempunyai satu cabang
lain yang dikenali sebagai Diwani Jali. Bagi cabang ini, bentuk huruf dan
susunan ayatnya menjadi lebih indah dan pada masa yang sama, semakin sukar
dibaca. Tanpa menggunakan kaedah tanda baca atau perhiasan yang biasa digunakan
dalam khat lain, Diwani Jali dipenuhi dengan pelbagai titik hiasan dalam
susunan hurufnya. Khat ini turut juga digelar sebagai Humayuni. Orang yang
paling berjasa menaikkan gaya khat ini ialah Hafiz Uthman.
Sebenarnya,
apabila semakin sukar khat ini untuk dibaca, maka semakin dekat khat ini kepada
tujuan asalnya dicipta. Menurut sejarah, khat ini asalnya dicipta untuk menjadi
rahsia para pemerintah yang menhantar surat rasmi kepada para wakil kerajaan di
merata wilayah. Sering kali berlaku rompakan dan serangan terhadap wakil
kerajaan ketika dalam perjalanan, dengan itu surat tersebut dibaca dan isi
kandungannya diketahui oleh musuh. Denga terciptanya gaya Diwani, maka hanya
orang tertentu yang boleh membaca dan seterusnya menyampaikan mesej yang ingin
disampaikan kepada orang yang berkelayakan.
[1] Abdul Rahman Hamzah, ‘Khat dan
Jawi Mutiara Kesenian Islam Sejagat’, 2008, terbitan : Universiti Teknologi
Malaysia
